FOLKLOR

YÖRÜKLERDE KÜÇÜKBAŞ HAYVANLARA EN VURMA

Yörük obaları durmadan yer değiştirerek konalgalarda konup, yaylalara, bol otlaklı çayırlara, dağlara doğru sürüleri ile giderken bir sorunla karşılaştılar. Bu neydi? Bu konaklama yerlerinde bir başka göçen oba ile karşılaşma hali idi. Karşılaşıldığı anda yüzlerce keçi veya koyun bir birine giriyor ve karışıyor, bunların hangisi hangi obanın ayırmakta güçlük çekiliyordu.
 

Bu soruna bir çözüm bulmak gerekiyordu. Obanın ileri gelenleri, beyleri bunu uzun süre düşündüler. Pratik bir çözüm geliştirdiler. Bu çözüm hem sürülerin karşılaştığı anda karışmış olsalar dahi ayırmasında bir problem yaşatmayacak, hem de obanın, sülalenin veya ailenin güç timsali olarak ortaya konacaktı.
 

Hayvancılık kültür tarihimiz içerisinde kendine göre özel bir kültür olarak günümüze kadar geldi ve bundan sonra da yapılmaya devam edilecek. Hayvan besleme ve onunla uğraşanlar her zaman veteriner bulma şansına da sahip değiller. Toros dağlarının yamaçlarında pratik çözümler geliştirmeyen bir aile çok hayvanını kaybeder. İşte bu yüzden hayvanın bakımı, sağlığı, güdümü, ve onu hayatın bir vazgeçilmez parçası olarak yaşarken karşılaşılan sorunlara pratik çözümler üretilmesi başlı başına bir folklor (kültür) karşımıza çıkmaktadır.
 

Yörükler arasında koç katımı, teke salımı, süt sağımı, hayvan halk hekimliği konularında ortaya konan kültürel bilgi birikimlerinden en önemlilerinden birsi de en vurma âdetimizdir.
 

Pazarda küçükbaş kurbanlık hayvan alırken dikkat edince hayvanların kulağında (özellikle-keçi-tekelerde) kesilmiş V, C, U veya düz şekilde kesim, dilim veya çentikler görürüsünüz. Bu kesimler o hayvanlara özellikle yapılmış şakilerdir. Onların mesajı; hayvanın hangi aileye ait olduğunu ortaya koymaktadır.
 

En kelimesi Türkçemizde ta geçmişten beri kullanılan yaygın kullanılan bir kelime olarak günümüze gelmiştir. Bizim dışımızdaki Türk lehçelerinde de en kelimesi kullanılmaktadır.
 

En vurma âdeti bütün Anadolu’da küçükbaş hayvan besleyenler arsında kullanılır. Taşeli Platosunda yaşayan bütün Yörük obaları da en vurma âdetini sürdürmektedirler.
En vurmanın pratikte başka bir yararı daha bulunmaktadır. Sürüyü hayvan hırsızlarından koruma. En vurulmuş hayvan başka sürülerin içine karıştığında kulağında bulunan özel işaretinden nasıl ayırt ediliyor ise hırsızlık malların yakalanmasında da en işe yaramaktadır.
 

Peki, en vurma ne zaman yapılır? En vurma yeni doğan kuzu ve oğlaklara(keçi yavrusu) bir ay içinde vurulur. Hava sıcaksa en vurmak yaranın azma ihtimalini artırır. Hava soğuk ise en vurmada herhangi bir sıkıntı yoktur.

Hayvanın kulağına ailenin özelliğine veya lakabına göre en vurmada çeşitli şekiller kullanılmaktadır. En vurma her iki kulağa da yapılabileceği gibi tek kulağa, sağ veya sol kulağa yapılarak da kullanılmaktadır. Bu biraz da aile ve yörenin alışkanlıkları ile ilgili bir tutumdur. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
 

1-Dilimlenmiş En: Hayvanın kulağına 1, 2, 3 gibi dikine veya yatay olarak birkaç tane kesik atmaktır. Yani kulağı yirmektir.
 

2-Oyulmuş En: Hayvanın kulağının ikiye katlanarak C veya V şeklinde kesilmesidir.
 

3-Uç Eni, Düz En: Hayvanın kulağının tam ucunun V şeklinde kesilmesidir. Düz ende ise hayvanın kulağının ucundan düz olarak veya yan olarak bir miktarının kesilmesidir.
 

4-Ucu Kesilmiş ve Yirilmiş En: Bu en biçiminde de hayvanın kulağının ucu düz olarak kesilir, bir veya iki yirik atılır.
 

Bunların dışında da belki en vurma adetleri olması muhtemeldir.Günümüzde büyükbaş hayvanların İlçe Tarım ve veterinerlerince kulaklarına etiket takılması ve o etikette bazı özelliklerin yazılı olması bize en vurma âdetinin modern şeklini düşündürmektedir.
 

En vurma âdeti günümüzde büyük sürü sahiplerince hala uygulanan bir kültür mirası olarak devam etmektedir.