ANAMURLU ÜNLÜLER

Vehbi Uysal (Sanat Tarihçisi)

M. Vehbi UYSAL 1947'de KARAMAN'da doğdu. Anamur'a yerleşti. Anamur'la ve çocuk oyuncaklarıyla ilgili çalışmalarından dolayı biz onu fahri hemşerimiz saymaktayız.1972'de Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünü bitirdi. Çeşitli okullarda Sanat Tarihi dersi verdi. 1974–1978 yılları arasında Karaman Müzesi Araştırmacılığı, 1985–1990 yılları arasında ise aynı müzede Müdürlük görevinde bulundu.

1985'de "Uygarlıklar Ülkesi Türkiye" sergisi için görevli olarak Japonya'ya gitti. 1999 yılında Anamur Müze Araştırmacısı iken emekliye ayrıldı.

Çeşitli yıllarda kazı ve araştırmalara katıldı. Mesleğinin yanı sıra karikatür ve fotoğraf sanatlarında çalışmalarda bulundu, çabalar saffetti.

Kültür ve sanat dergilerinde yayımlanmış çok sayıda makalesinin yanı sıra kitap çalışmaları da yaptı. Bu konuda yayımlanan ve yayıma hazır eserleri şunlardır:
 

Karaman (1981- 2. Baskı 1985) Karaman Folkloru (1981)

Karaman Müzesi Rehberi İngilizce-Türkce (1982) Karaman Seyirlik Oyunları (1984-Ayrı basım) Karaman Turizm Rehberi (1989)

Derbe- Kertihoyük incelemeleri (1989- Fransızca, Almanca,İtalyanca) Kapadokya Yeraltı Şehirleri (1992-Fransızca, İngilizce, Almanca) Anamurium ve Mamure Kalesi (1992-İngilizce)

Taşkale (1994- Basılmadı)

Alahan Koropissos ve Hagia Thekla incelemeleri (1995-Basılmadı) Anadolu Oyuncaklan (Basım aşamasmda).

Kitap çalışmalarının yanı sıra yurdun çeşitli yerlerinde Anadolu Oyuncakları Sergilerini de açmaya devam etmektedir.

23 Nisan 2006 tarihinde İstanbul 23 Nisan Çocuk Festivalinde Anadolu Oyuncakları Sergisini açtı. Silifke, Anamur ilçelerinde sergiler düzenledi. Aynı sergiyi Almanya’da açtı.

Araştırmacı bugünlerde Anadolu Oyuncakları Müzesini açma çabasındadır. Oyuncak Müzesinin açılabilmesi için, geleneksel oyuncağa ilgi duyarak kurumsallaşmayı ilke edinecek sponsorlara ihtiyaç duymaktadır.
 

VEHBİ UYSAL TARAFINDAN DÜZENLENEN ÇOCUK OYUNCAKLARI SERGİSİ
 

ANADOLU OYUNCAKLARI SERGİSİ
 

Organizasyon: Silifke Müze Müdürü- İlhame Öztürk

Tercüme: Berat Acar

Baskı: Simone Andrzejewski
 

Tarihsel ve kültürel değeri olan oyuncaklar yakın tarihimizin önemli tanıklarıdır. Çocuğun kendi keşfettiği ve ürettiği oyuncaklar, onun el becerisinin gelişmesine, eğitilmesine, ürettiğine sahip olma bilincinin yerleşmesine neden olur.

Ticari amaç1arla üretilen oyuncaklar, doğal malzemeden üretilmediklerinden çevreyi kirletir. Üstelik endüstriyel oyuncak çocuğun yaratıcı ve üreticilik bilincini köreltmektedir. Geleneksel oyuncağın malzemesi genellikle doğadan elde edilir. Bu tür oyuncaklar kullanıldıktan sonra yeniden doğaya dönerler, gevreye saygılıdırlar.

1960'lı yıllardan sonra Anadolu'da yarışmacı etik tüketim piyasası geleneksel oyuncağı yok etti. Bu nedenle geleneksel oyuncak örneklerinin bulunması işin çok özel çaba gerekmektedir.

Anadolu'ya ait oyuncak örneklerinin tarihsel, sosyal ve kültürel boyutunu incelemek ve oyuncak kültürünün anılardan yitip gitmesini önlemek amacı ile Anadolu'nun birçok bölgesi 14 Yıl taranmış; bunun sonucunda yaklaşık 800 oyuncak örneği bulunmuştur.

Oyuncak örneklerinin tarihsel boyutunu da göstermek amacı ile geleneksel oyuncak örnekleri, antik dönem ve Osmanlı dönemi oyuncak örneklerinin fotoğraf ve çizimleri ile birlikte sergilenmektedir.

Tarihi süreç içerisinde oyun ve oyuncak hep vardı. Gerçekte oyuncağın ilk kez ortaya çıktığı bir yer düşünülemez. Çünkü dünyada çocukların diledikleri hep aynı olmuştur.

SERGİLERDE YER ALAN OYUNCAK ÖRNEKLERİ
 

Vehbi UYSAL’ın sergilerine koyup halka sunmakta olduğu oyuncakları 16 kategoride toplamak mümkündür.
 

1-Bebeklik dönemi oyuncaklar: Bebeklikte oyuncaklarla oynama ilk aylarda başlar. Sergide; mini kabak çıngıraklar "Asata " adı verilen beşik çanları gibi örnekler yer alır.

2-Evcilik oyunu gereçleri: Bu bölümde daha çok kız çocuklarının oyunlar kurdukları ahşap ve demirden beşikler, dikişe örgüye alıştırma gereçleri yer alır.
 

3-Bebekler: Türk kültüründe büyüsel ve ritüel(ayin-dini törenle ilgili) işlevleri açısından bebeğin önemli yeri vardır. Sergide, Anadolu'ya ait folklorik bebek örneklerinden Damal, Soğanlı, Tokat, Alanya Anamur, Silifke folklorik bebekleri yanı sıra ritüel amaçlı bebek örnekleri sergilenmektedir.
 

4-Tekerlekli oyuncaklar: Çocuğun dünyasında önemli yeri olan oyuncak türlerinden biriside tekerlekli oyuncaklardır. Bu bölümde, İskilip boya arabası, kabak araba, oyuncak kağnılar, çam kabuğundan(ekki) traktör, makaradan yapılan arabalar, madeni el arabası, ayçiçeğinden yapılan araba gibi örnekler yer alır.
 

5-Yüzen, ucan ve kayan oyuncaklar: Bu bölümde ahşap, kızak, kayık, döven, trol gibi örnekler sergilenir.
 

6-Çalgı oyuncaklar: Dünyadaki çalgı örneklerinin, birçoğunun oyuncak örnekleri de vardır. Serginin bu bölümünde, testi ve hayvan biçiminde pişmiş topraktan düdükler, kabuk ve pişmiş topraktan darbukalar, kaynana zırıltıları, ritim kaşıklan vb. oyuncak örnekleri sergilenir.
 

7-Savaş ve avcılıkla ilgili oyuncaklar: Analık eğilimleri nasıl kız çocuklarının oyununu etkiliyorsa savaşçılık, avlanma içgüdüsü de erkek çocuklarının baş eğlencesi olmuştur. Sergide, örme sapanlar, kargıdan(kamış) tüfekler, patlangaçlar, tuzaklar vb. oyuncaklar yer alır.
 

8-Fırıldak, fırdöndü vb. oyuncaklar: Çocuğun yaratıcılığında önemli yeri olan bu tor oyuncaklar çok sayıda örnek oluşturur: Sergide, düğme, tel, ceviz, makara gibi gereçlerden oluşturulan örnekler bu grupta yer alır.
 

9-Top oyunları: Antik dönemlerden bu yana top önemli oyun aracı olmayı korumuştur. Sergide, taş, toprak, bez, ip, keçe, yün gibi malzemelerden yapılmış top örnekleri yer alır.
 

10-Bilye oyunları: Bu bölümde çelik, cam, fildişi ve toprak bilyeler sergilenir.
 

11-Çelik çomak oyunları: Tüm dünyada yaygın olan ve bir açık alan oyunu olan çelik çomak oyunu Asya'dan tüm dünyaya yayılmıştır. Bu bölümde Eğir oyunu olarak bilinen oyun gereçleri sergilenir.
 

12- Aşık oyunları: Aşık antik dönemlerde küçüklerin olduğu kadar büyüklerinde sevdiği oyun aracı idi. Sergide, çeşitli örneklerden oluşan aşıklar sergilenir.
 

13-Kumarsı oyuncaklar: Bu bölümde, bezden yapılan Peçiç oyunu, Mankala oyununun bir benzeri olan Tıkır oyunu, Paragola = Çivili maç; oyunu gibi oyun gereçleri sergilenir.
 

14-Törensel ve büyüsel oyun gereçleri: Çocuklara özgü olduğu sanılan bazı dramatik oyunlar büyükler tarafından uygulaması çocuklara bırakılmış tören ve büyülerdir. Sergide sağa dönemi, singurdu gibi gereçler sergilenir.
 

15-Büyüklere özenilerek yapılan oyuncaklar: Çocuklar büyüklerin günlük yaşantılarında kullandıkları eşyalara özenerek birçok aletin oyuncaklarını yaparlar. Burada ahşaptan yayık, un değirmeni, ahşap saban, eğirtmeç(kirmen); vb. örnekler yer alır.
 

16-Diğer Geleneksel Oyuncaklar: Hiçbir gruba girmeyen oyuncaklar içerisinde dönme dolap, tavuk ve horoz, taşdelen adı verilen matkap, cambazlar vb. gibi oyuncaklar sergilenir.

VEHBİ UYSAL'IN ALMANYA SERGİSİ BROŞÜRÜ

Die Spielzeuge dieser Ausstellung